SŁYSZY, ALE CZY SŁUCHA?- o zaburzeniach przetwarzania słuchowego
Aby mówić o przetwarzaniu słuchowym należy na początku rozróżnić pojęcia słyszenia i słuchania.
Słyszenie możliwe jest dzięki prawidłowym fizycznym strukturom układu słuchowego (obwodowego), którego zadaniem jest przekazanie możliwie pełnej informacji o otaczającym świecie dźwięków. Mechanizm ten nazywamy słuchem fizjologicznym. Jest to zdolność wrodzona. Natomiast słuchanie to zachowanie, w którym uwaga ukierunkuje się na to, czego słuchamy- jest to zatem zdolność wyuczona. Mówi się, że „ ucho jest tylko bramą do tego, co słyszymy, bo słyszymy mózgiem”. Zaburzenia przewarzania słuchowego to zespół objawów wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania wyższych funkcji słuchowych. Zaburzenia przetwarzania słuchowego wynikają z mikrouszkodzeń części mózgu odpowiedzialnych za interpretację bodźców akustycznych. W efekcie tego, mimo prawidłowego słuchu fizjologicznego można mieć problemy ze zrozumieniem tego, co słyszymy. Do występujących najczęściej objawów zaburzeń przetwarzania słuchowego należą:
- niezdolność rozumienia mowy nawet przy normalnym progu słuchu,
- problemy z rozumieniem mowy w słabych warunkach akustycznych, np. w hałasie (słuchanie poleceń nauczyciela),
- trudności z rozumieniem mowy zniekształconej lub niewyraźnej,
- niezdolność do uczenia się w oparciu o bodźce słuchowe- dziecko ma np. problem z zapamiętaniem pracy domowej, gdy nie jest zapisana,
- krótki czas utrzymania uwagi, szybka męczliwość w przypadku wykonywania czynności złożonych,
- bodziec słuchowy stanowi czynnik rozpraszający,
- trudności w zakresie lokalizacji źródła dźwięku,
- obniżona pamięć słuchowa,
- brak umiejętności różnicowania dźwięków (np. wysoki- niski),
- trudności z rozpoznawaniem obecności dźwięku ( kiedy się zaczyna i kończy),
- nadwrażliwość na dźwięki
W efekcie wymienionych objawów dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego doświadczają wielu trudności w codziennym funkcjonowaniu, a szczególnie podczas nauki szkolnej. Mylą zbliżone dźwięki, wskutek czego mają kłopoty z analizą i syntezą słuchową . W wyniku tych kłopotów maja trudności w nauce czytania i pisania. Również rozumienie tekstu słuchanego lub czytanego samodzielnie na głos stanowi problem. Często nie rozumieją wydawanych ustnie dłuższych, złożonych poleceń. Dzieci z tymi deficytami mają również problemy w zakresie uwagi słuchowej. Jednakowo reagują na wszystkie sygnały akustyczne, dlatego nawet słabe dźwięki dekoncentrują je. Również prezentują obniżona pamięć słuchową . Szybko zapominają, co zostało powiedziane i mają trudności z odtworzeniem słyszanej treści. Dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego bywają nadwrażliwe na dźwięki, drażni je hałas. Może to powodować u nich rozdrażnienie, zmęczenie, ból głowy. Zdarza się, że dzieci te cechuje niska wrażliwość na sygnały dźwiękowe. Próbują sobie z tym radzić poprzez wydawanie głośnych dźwięków (podniesiony ton głosu), powodowanie hałasu, np. poprzez stukanie przedmiotami, czy wsłuchiwanie się w dźwięki wydawane przez urządzenia znajdujące się w pobliżu. Mowa często jest monotonna i zbyt cicha lub za głośna. Wskutek opisanych objawów dzieci nie czują się bezpiecznie w swoim otoczeniu. Maja problemy komunikacyjne oraz trudności w nauce szkolnej. Jest to dla nich źródło stresu i może powodować obniżenie samooceny.
Zaburzenia przewarzania słuchowego nie mijają z wiekiem, dlatego ważne jest, aby je zdiagnozować i poddać dziecko działaniom korekcyjnym.
W ramach diagnostyki przesiewowej należy odpowiedzieć sobie, czy dziecko:
- ma trudności z rozumieniem w hałasie ?
- ma trudności z rozumieniem szybkiej lub niewyraźnej mowy?
- ma trudności z wypełnieniem słownych poleceń?
- ma trudności z różnicowaniem podobnych głosek?
- prosi o powtórzenie pytania lub informacji?
- tylko na krótko utrzymuje uwagę słuchową / łatwo się rozprasza?
Jeśli na którejś z pytań odpowiedzieliśmy pozytywnie należy zgłosić się na dokładną diagnozę, ponieważ może być to objaw ośrodkowych zaburzeń słuchu. W pełnej diagnostyce stosuje się odpowiednią ilość testów, których wyniki wskazują na nieprawidłowości w badanych funkcjach słuchowych . Dzięki temu można określić w jakiej sferze dziecko ma trudności i odpowiednio dobrać terapię dostosowaną do możliwości dziecka. Pełną diagnozę przetwarzania słuchowego można postawić około 7 r. ż. , wcześniej możemy badać jego składowe odpowiednio do wieku dziecka. Pełna diagnoza daje możliwość zastosowania indywidualnego treningu słuchowego, „skrojonego” indywidualnie dla badanego dziecka. Niektóre z terapii są możliwe do przeprowadzenia w domu pod nadzorem rodziców i dają świetne efekty.
Neurologopeda
Hanna Głuchowska
Na podstawie :
Szkolenia „ Zaburzenia przetwarzania słuchowego jako nowe spektrum zaburzeń na poziomie CUN” organizowanego przez Centrum Fonetika w Warszawie
